Selecteer een pagina

Je hebt haar eindelijk voor een interview weten te strikken. Je weet: je voorbereiding is het halve werk. Dus daar komt die. Een minicursus interviewen. Van de voorbereiding tot en met de laatste vraag. Met een supertip als afsluiter*.

Vooraf

1.Spitten
Wie heb je voor je? Doe research. Google en graaf dieper. Bel vrienden van je gesprekspartner. Waar nodig, benader die via LinkedIn. Mocht het gesprek moeilijk beginnen of stilvallen? Maak een back-up vragenlijstje met ste’s: wat vond je het belangrijkste/leukste/lekkerste/naarste enz. Behalve gangmakertjes ook goed om je verhaal te vermenselijken.

2.Afspraken
Vertel je gesprekspartner vooraf waar je verhaal over gaat, wie je -eventueel- nog meer spreekt en voor welk medium je schrijft. En belangrijke vraag vooraf: stuur je -voor publicatie- je tekst nog ter inzage naar de geïnterviewde? Ik maakte als journalist -tikkie gemeen- altijd misbruik van die wens. Dan ging ik met opzet een paar citaten of ervaringen aandikken. Zo had ik nadien onderhandelingsmateriaal, met een voorlichter of pr-medewerker. ‘Okay, als je wilt dat ik dat doorstreep of aanpas, moet dat wel blijven staan.’ Een politicus zei na afloop van een interview tegen mij: ‘Natuurlijk hoef ik je tekst voor publicatie niet in te zien. Je bent toch een goede journalist? Dan neem ik aan dat je geen enkele fout maakt.’ Het was een van mijn beste verhalen ooit.

3.Je gear.
Ik ben nogal old skool. Heb al die jaren dat ik werkte als zelfstandig journalist never nooit een recorder meegenomen. Gewoon pen en papier, en goed luisteren. Nadeel, je kunt je gesprekspartner dan niet altijd in de ogen kijken. De helft van de tijd maak je aantekeningen en staart de ander in je kruin. Na enkele weken blijken die krabbels vaak niet altijd nog even goed leesbaar. Mijn advies: interview na afloop uitwerken. Steno helpt. Of -een beproefde methode- verdeel je aantekeningenvel in twee delen. Links trefwoorden en korte quotes, rechts verduidelijkingen en uitweidingen. Voordeel van direct handgeschreven aantekeningen: terwijl je met de geïnterviewde meeschrijft, ontstaan min of meer vanzelf nieuwe vragen. Omdat je het gesprek al actief verwerkt. Toch neem ik de laatste jaren liever een gesprek op. Dat houdt het gesprek meer gaande, maar ik mis dan toch -blijkt achteraf- enkele doorvraagvragen. Omdat ik het gesprek niet direct al ‘verwerk’ of te druk bezig ben met de techniek. Vooral tijdens een podcast. Techniek leidt mij af en haalt de scherpte er bij mij een beetje van af. Ik luister met een minder oor. Voor het uittikken van opgenomen interviews bestaan tal van transcribeerdiensten. Telefonisch, nee, dan liever Zoom. Dan zie je iemand en zijn gelaatsuitdrukking. Zoom heeft ook een recordtoets. Blocnote en pen houd ik bij een video-interview immer in de aanslag. Voor kattebelletjes en daarmoetikstraksnogevenopterugkomers.

4.Locatie
Kies je voor neutraal terrein of voor het kantoor of bedrijf van je gesprekspartner. Moeilijk, die keuze. Afspreken op de werkplek of bij iemand thuis, zeker, dan zie je direct in welke omgeving hij/zij woont en werkt. Dat geeft goede gespreksopeningen. Kijk naar een schilderij, kunst, foto of boekenkast. Ook het interieur zegt iets over de bewoner of gebruiker. Op een neutrale plek mis je die conversatiestarters. Maar het fijne van een afspraak in een café is dat iemand niet wordt lastiggevallen door een secretaresse of collega die ineens wat wil. Hij kan wel worden overvallen door fans als de geïnterviewde te bekend is, heb ik te vaak gemerkt. Vraag BN’er dan ook altijd met de rug naar de deur te zitten of spreek af in een hotellobby. Ideaal is een wandeling, maar dan moet je dus een recorder bij je hebben. Een interview afnemen wanneer iemand iets doet, koken, autorijden, vissen, is altijd fijn, omdat hij dan vrijer is. Minder op zijn woorden en meer op het fornuis, het verkeer of de dobber let.

Tijdens

5.Smalltalk
Telefonisch of op locatie, nee, vuur niet meteen al je vragen op je gesprekspartner af. Begin met wat gebabbel. Mensen praten makkelijker als je ze eerst op hun gemak stelt. Verdiep je vooraf ook in de hobby’s en interesses van je gesprekspartner. Of haak in de op de actualiteit. Zorg voor een ontspannen sfeer. Alsof je elkaar aan de stamtafel van een kroeg spreekt -daarom werkt een café goed als locatie. Ik vertel ook vaak iets over mijzelf. Iets actueels. Zo geef je je gesprekspartner de ruimte -als hij dat wil- iets aan jou te vragen. Van de geïnterviewde eis je dat hij/zij zich kwetsbaar opstelt, en ja, dan moet jij dat zelf ook doen.

6.Skip the plan
Een interview verloopt nooit helemaal zoals je dat hebt gepland. Zoals een gesprek met een goede vriend ineens een andere kant kan uitfladderen. Niet erg, integendeel, dat houdt het interview spannend en houdt jou op het puntje van je stoel. Zet die o zo goed voorbereide vragenlijst uit je hoofd en laat het gesprek het gesprek. Ik kwam er tijdens een gesprek met een BN’er achter dat hij een voorliefde had voor wijn en eten. Pas na een uur recepten uitwisselen, begonnen we het ‘echte’ gesprek. Het was het makkelijkste interview ooit. Omdat we iets deelden.

7.Luisteren is belangrijker dan vragen
Als interviewer moet je leren je mond te houden. Het gaat niet om jou, maar om je gesprekspartner. Hij of zij moet de meeste tijd aan het woord zijn. Geef hem of haar daartoe alle ruimte. 60% van alle communicatie bestaat uit luisteren.

8.Blijf nieuwsgierig
Wees niet te snel tevreden met een antwoord. Vraag door, vraag waarom en nog zes keer waarom. Het doel van elk gesprek: je wilt de ander begrijpen, je wilt iets van de ander leren. Ik vertel het vaak aan mijn kinderen. ‘Alleen slimme mensen durven domme vragen te stellen’.

9.Gebruik narratieve prikkelvragen.
Stel vragen die automatisch leiden naar een gevoel en daarmee naar een verhaal.
-Kun je mij vertellen over de leukste dag die jij hier ooit hebt meegemaakt?
-Wanneer heb jij op kantoor voor het laatst gelachen en weet je nog waarom dat was?
-Hoe ziet de ideale werkdag van jou eruit?
-Wil jij vertellen wat je ongelooflijk trots op dit bedrijf maakt?
-Welke gebeurtenis heeft je recentelijke echt aangegrepen?
-Hoe leef jij de normen van je bedrijf tijdens je werk?
Durf die emoties ook te benoemen: ‘Ik zie dat het je nog steeds raakt’. Emoties zijn gevoelens die iemand moeilijk kan uitspreken. Met jouw emoties voed je dus het gesprek.

10.Houd de regie
Sommige geïnterviewden houden graag de controle over het gesprek, uit angst slecht uit de hoek te komen. Onthoud: jij bent de regisseur en bepaalt de lijn van het interview. Houd je doel voor ogen en de reden waarom je deze persoon interviewt. Een interview is een soort dans. Jij leidt, en mag af en toe best even op de tenen van je danspartner stappen en lekker uit de bocht zwieren. Zie een interview als iemand versieren. Je probeert hem/haar te verleiden tot een open en eerlijk gesprek. Probeert hem te verleiden iets te vertellen wat hij nog eerder heeft gezegd.

11.Voorbeelden graag
Vraag om voorbeelden en details om het gesprek meer diepte te geven. ‘Die wandeling op de Faeröer in de herfst van 2018 vond ik een louterende ervaring’. Fijn, maar deze zin zegt niks. Vraag naar voorbeelden. Waarom was het een louterende ervaring? Wat was de sfeer? Met wie was hij/zij daar? Kleur en visualiseer. Wees alert wanneer de geïnterviewde iets nieuws, spannends, gewaagds of interessants zegt en haak daar meteen op in. Om het te schilderen.

12.Herverpak
Krijg je geen bevredigend antwoord op je vraag? Verpak die dan op een andere manier en stel um opnieuw. Wie weet levert die dan wel wat op. Als je een antwoord niet begrijpt of even was afgeleid, is het helemaal niet erg om op die vraag terug te komen. Zeg gewoon: ‘Ik kan je even niet volgen’. ‘Sorry, ik was even nog bij iets anders wat je zei, kun je je antwoord nog eens herhalen?’ Soms ook vat ik een antwoord opzettelijk verkeerd samen, en ja, dan krijg je vaak wel die quote die je zoekt.

13.Standaard laatste vraag
‘Heb je nog wat toe te voegen aan ons gesprek? Heb je nog een boodschap of wil je iets anders delen met onze lezers?’ Het was steevast mijn laatste vraag. Ook om de geïnterviewde even te laten uitblazen, en hem een fijne afsluiter te geven. Han biedt ook een ingang naar iets onverwachts.

Na afloop

14.Stop pas buiten
Okay, je zet je recorder uit. Maar dat betekent niet dat het gesprek is afgelopen. Dan denken veel geïnterviewden vaak wel. Ze zijn dan onbewust iets meer ontspannen, en dat betekent dat ze het hek rond hun (ant)woorden loslaten. De beste quotes kreeg ik vaak terwijl ik met mijn gesprekspartner naar de voordeur of richting de lift wandelde. Zodra ik buiten stond, pakt ik pen en papier. Nog een trucje. Ik liet soms iets opzettelijk liggen op het kantoor van mijn gesprekspartner -als ik toch niet helemaal tevreden was- en dan kwam ik nog even terug.

MIJN SUPERTIP:
Stel de vraag die niemand durft te stellen. Vooral handig als je heel weinig tijd krijgt. Dan kan je beter de kletspraat overslaan en direct to the point komen. En nou en of zo’n vraag werkt. Ik wist ermee Gordon Ramsey langer dan het afgesproken kwartier te boeien -hij deed zelfs tot ontsteltenis van zijn pr-apparaat de deur dicht. En Simon Sinek, ja, die kon die ene scherpe vraag ook wel waarderen.

Make love, not content.

*Ik werkte bijna twintig jaar als zelfstandig journalist. Voor onder meer Volkskrant Magazine, HP/De Tijd, AD, LINDA., delicious, Management Team, Adformatie en tal van andere titels.

 

Show Buttons
Hide Buttons